Danıştay 10. Daire Başkanlığı         2016/15937 E.  ,  2021/4775 K.

"İçtihat Metni"

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2016/15937
Karar No : 2021/4775

DAVACI : …
VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN_KONUSU : 26/08/2016 tarih ve 29813 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Islah Amaçlı Hayvan Yetiştirici Birliklerinin Kurulması ve Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin 25. maddesinin 12. fıkrasının iptali istenilmektedir.

DAVACININ_İDDİALARI : Davacı tarafından; dava konusu düzenlemenin, 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu'nun 10/E maddesine ve Anayasa'ya aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

DAVALININ_SAVUNMASI : Davalı idarece, dava konusu düzenlemenin dayanağı olan Kanun ile verilen yetkinin kullanıldığı, görevden alınan kişilerin mevzuatta yer alan boşlukları değerlendirerek tekrar göreve gelmeye çalıştığı, davacının süt üreticilerinin mağduriyetine sebep olduğu savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Dava konusu düzenlemenin iptali gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Dava; 26/08/2016 tarihli ve 29813 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Islah Amaçlı Hayvan Yetiştirici Birliklerinin Kurulması ve Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin 25. maddesinin 12. fıkrasının iptali istemiyle açılmıştır.
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri Bitki Sağlığı Gıda ve Yem Kanunu'nun "Islah amaçlı yetiştirici birliklerinin denetimi" başlıklı 10/E maddesinin 3. fıkrasında, "Yapılan denetimler sonucunda, merkez birliklerinin, birliklerin ve bunların iştiraklerinin yönetim kurulu üyeleri ile üst düzey yöneticilerinin, Bakanlıkça verilen talimatlar ile hukuka açıkça aykırı eylem ve işlemlerinin tespit edilmesi durumunda, Bakanlık, kamu yararı ve hizmet gerekleri dikkate alınarak gecikmesinde sakınca görülen hâllerde ileride telafisi güç veya imkânsız zararlara yol açılmasının engellenmesi amacıyla bu kişileri belirli bir süre ile görevden uzaklaştırabilir veya görevlerine tedbiren son verebilir. Bu durumda Bakanlık, bir yıl içinde olağanüstü genel kurul toplantısının yapılması için gerekli tedbirleri alır." hükmü; aynı maddenin 7. fıkrasında ise ''Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenir.'' hükmü yer almaktadır
Islah Amaçlı Hayvan Yetiştirici Birliklerinin Kurulması ve Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin "Yönetim ve denetleme kurulu üyelikleri ile merkez birliği delegeleri seçimleri" başlıklı 25. maddesinin 12. fıkrasında "Kanunun 10/E maddesinin üçüncü fıkrasına göre Bakanlıkça görevlerine tedbiren son verilen yönetim ve denetleme kurulu üyeleri bir seçim dönemi geçmeden yeniden görev alamazlar." düzenlemesine yer verilmiştir.
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri Bitki Sağlığı Gıda ve Yem Kanunu'nun 10/E maddesinin anılan 3. fıkrası hükmü ile idareye belli şartların oluşması halinde maddede sayılan birlik yöneticilerini belirli bir süre ile görevden uzaklaştırabilme veya görevlerine tedbiren son verme yetkisi tanınmış ise de görevden uzaklaştırılan veya görevlerine son verilen kişilerin yeniden yapılacak seçimlere katılıp katılamayacağına ilişkin olarak Yasa ile bir düzenleme yapılmamıştır.
Anayasa'nın ''Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakları'' başlıklı 67. maddesinde "Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir. ....Bu hakların kullanılması kanunla düzenlenir." hükmü yer almaktadır. Anayasa da yer verilen bu hükümden de anlaşılacağı gibi seçme ve seçilme hakkının sınırlandırılması ancak kanun ile yapılabilir.
Bu bağlamda; görevden uzaklaştırılmış veya görevlerine tedbiren son verilmiş kişilerin seçimlerde yeniden aday olup olamayacağı konusu kanuni dayanağı olmadan yönetmelik maddesi ile düzenlenemez.
Öte yandan, dava konusu yönetmelik kuralıyla getirilen bir seçim dönemi geçmeden aday olunamayacağına dair düzenlemenin, uygulamada görevden alınan kişiler açısından görevden alındıklarında kendi görev sürelerinin sonuna kalan süreye göre farklı sürelerde aday olamama, kalan görev süresi üzerine bir seçim dönemi daha aday olamama gibi bir durum ortaya çıkaracağı görülmekte olup; aynı hükme dayanılarak görevine son verilen kişilerin farklı sürelerde aday olamamasının eşitlik ilkesine de aykırı olacağı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, seçme ve seçilme hakkını kısıtlar bir düzenlemenin doğrudan yönetmelikle getirilmesinin üst hukuk normlarına aykırı olduğu ve uygulamasının eşitlik ilkelerini de ihlal edecek sonuçlara yol açacağı anlaşıldığından Islah Amaçlı Hayvan Yetiştirici Birliklerinin Kurulması ve Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin 25. maddesinin 12. fıkrasının iptali gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Dava, 26/08/2016 tarihli ve 29813 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Islah Amaçlı Hayvan Yetiştirici Birliklerinin Kurulması ve Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin 25. maddesinin 12. fıkrasının iptali istemiyle açılmıştır.

İNCELEME VE GEREKÇE :
ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri Bitki Sağlığı Gıda ve Yem Kanunu'nun "Islah amaçlı yetiştirici birliklerinin denetimi" başlıklı 10/E maddesinin 3. fıkrasında, "Yapılan denetimler sonucunda, merkez birliklerinin, birliklerin ve bunların iştiraklerinin yönetim kurulu üyeleri ile üst düzey yöneticilerinin, Bakanlıkça verilen talimatlar ile hukuka açıkça aykırı eylem ve işlemlerinin tespit edilmesi durumunda, Bakanlık, kamu yararı ve hizmet gerekleri dikkate alınarak gecikmesinde sakınca görülen hâllerde ileride telafisi güç veya imkânsız zararlara yol açılmasının engellenmesi amacıyla bu kişileri belirli bir süre ile görevden uzaklaştırabilir veya görevlerine tedbiren son verebilir. Bu durumda Bakanlık, bir yıl içinde olağanüstü genel kurul toplantısının yapılması için gerekli tedbirleri alır." düzenlenmesine; aynı maddenin 7. fıkrasında ise, "Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılan yönetmelikle belirlenir." düzenlemesine yer verilmiştir.
Dava konusu Islah Amaçlı Hayvan Yetiştirici Birliklerinin Kurulması ve Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin "Yönetim ve denetleme kurulu üyelikleri ile merkez birliği delegeleri seçimleri" başlıklı 25. maddesinin 12. fıkrasında, "Kanunun 10/E maddesinin üçüncü fıkrasına göre Bakanlıkça görevlerine tedbiren son verilen yönetim ve denetleme kurulu üyeleri bir seçim dönemi geçmeden yeniden görev alamazlar." düzenlemesine yer verilmiştir.

Dava Konusu Yönetmeliğin 25. Maddesinin 12. Fıkrasının İncelenmesi:
Yukarıda yer verilen 5996 sayılı Kanunun 10/E maddesinin 3. fıkrası hükmü ile idareye belli şartların oluşması halinde maddede sayılan birlik yöneticilerini belirli bir süre ile görevden uzaklaştırabilme veya görevlerine tedbiren son verme yetkisi tanınmıştır. Yine düzenleme ile Bakanlığa olağanüstü genel kurul toplantısı yapılması için gerekli tedbirleri alma görevi de verilmiştir. Kanun maddesinde görevden uzaklaştırma ve tedbiren göreve son verme konusunda bir yetki tanınmışsa da görevden uzaklaştırılan veya görevlerine son verilen kişilerin yeniden yapılacak seçimlere katılıp katılamayacağına dair bir düzenleme yapılmamış, Kanunun 10/E maddesinin 7. fıkrası ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasların çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği düzenlenmiştir.
Davalı Bakanlıkça çıkarılan yönetmelik ile yapılan düzenlemede ise, görevlerine tedbiren son verilen yönetim ve denetleme kurulu üyelerinin bir seçim dönemi geçmeden yeniden görev alamayacağı kuralı getirilmiştir.
Ancak görevden uzaklaştırılan veya görevlerine tedbiren son verilen kişilerin seçimlerde yeniden aday olup olamayacağı meselesi kanuni dayanağı olmadan doğrudan yönetmelik maddesi ile düzenlenebilecek bir konu değildir.
Şöyle ki, Anayasa'nın Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakları başlıklı 67. maddesinde "Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma hakkına sahiptir. ....Bu hakların kullanılması kanunla düzenlenir." hükmü yer almaktadır. Anayasa'da yer verilen hükümden de anlaşılacağı gibi seçme ve seçilme hakkının sınırlandırılması ancak kanun yoluyla yapılabilecek olup, kanunla bu yönde bir düzenleme yapılmadan doğrudan yönetmelikle bu hakka engel olacak mahiyette kural getirilmesine olanak bulunmadığı açıktır.
Yine yasada açıkça yer almayıp, dava konusu yönetmelik kuralıyla getirilen bir seçim dönemi geçmeden aday olunamayacağına dair düzenleme, 5996 sayılı Kanunun 10/B maddesinde olağan genel kurul toplantılarının 4 yılda bir yapılacağının düzenlenmesi ve buna bağlı olarak yapılan diğer düzenlemelerde de görev sürelerinin 4 yıl olarak belirlenmesi karşısında, birlik seçim döneminin 4 yıl olduğu, olağanüstü genel kurulda seçilen yeni yönetim kurulunun önceki yönetim kurulunun kalan görev süresini tamamlayacak olması dolayısıyla bir sonraki olağan genel kurul yapıldığında görevden alınan kişi açısından henüz 4 yıl olan seçim dönemi geçmediğinden, yapılacak yeni olağan genel kurulda da aday olamaması durumunun ortaya çıkacağı, uygulamada görevden alınan kişiler açısından görevden alındıklarında kendi görev sürelerinin sonuna kalan süreye göre farklı sürelerde aday olamama, kalan görev süresi üzerine bir seçim dönemi daha aday olamama gibi belirsiz bir durumun ortaya çıkacağı, bu açıdan da süre yönünden sınırların açık ve belirli olmadığı, aynı hükme dayanılarak görevine son verilen kişilerin farklı sürelerde aday olamamasının eşitlik ilkesine de aykırı olacağı, dava konusu düzenlemenin belirlilik, eşitlik, hukuki güvenlik ilkesine ve sonuç olarak hukuka aykırı bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Normlar hiyerarşisi olarak bilinen temel hukuk ilkesinin bir gereği olarak, normlar arasında altlık ve üstlük ilişkisi söz konusu olmakta ve her norm geçerliliğini bir üst hukuk normundan almaktadır. Buna göre düzenleyici bir işlemin kendinden önce gelen Kanun ve Yönetmelik hükümlerine aykırı düzenlemeler getiremeyeceği kabul edilmektedir.
Bu durumda, seçme ve seçilme hakkını kısıtlar bir düzenlemenin doğrudan yönetmelikle belirlenmesine hukuki olanak bulunmadığı ve uygulamada belirlilik ve eşitlik ilkelerini de ihlal edecek sonuçlara yol açacağı anlaşıldığından, Yönetmelikte yer alan hükümle dayanağı olan yasa maddesini aşar nitelikte bir düzenlemeye gidildiği ve dayanağı olan üst hukuk normlarına aykırılık bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. 26/08/2016 tarih ve 29813 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Islah Amaçlı Hayvan Yetiştirici Birliklerinin Kurulması ve Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin 25. maddesinin 12. fıkrasının İPTALİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
4. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 14/10/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.